viernes, 30 de noviembre de 2012

¿Donde está la casa de mi amigo? Cine, amor e coñecemento


En 1969 Abbas Kiarostami comeza a traballar no Instituto para o desenvolvemento intelectual de nenos e adolescentes de Teherán; xusto no momento en que neste centro acababa de poñerse en marcha unha sección de cinematografía. Durante as dúas seguintes décadas Kiarostami, que proviña do mundo do deseño gráfico e da publicidade, dirixe máis dunha ducia de filmes que intentan desvelar os mecanismos que rexen o sistema educativo do Irán contemporáneo. Un deses filmes pedagóxicos, ¿Donde está la casa de mi amigo (1987), representa a síntese de todas as inquedanzas como autor, e supón un punto de inflexión na súa carreira, que a partir dos noventa experimentará novos desafíos, situados nunha dobre encrucillada: a da realidade e a súa representación, e a do analóxico co dixital.
Ahmed, asomándose ao mundo.
¿Dónde está la casa de mi amigo? constrúese sobre unha premisa tan simple como eficaz, Ahmed, un neno de oito anos, engánase e leva para a casa o caderno do seu compañeiro de pupitre, temeroso de que o mestre castigue ao seu amigo intenta devolverllo, infructuosamente. Non por acaso o título do filme provén do primeiro verso dun poema de Sohrab Sepehri (1928-1980), unha das voces máis sobranceiras da poesía persa da segunda metade do pasado século. O cinema de Kiarostami transcende a especifidade cinematográfica para buscar as súas raíces nos alicerces da súa cultura: a tradición sufí, que lles concede preeminencia a valores como o sacrificio, a amizade e o sentido da ética, por medio dos cales se acada a felicidade; e sobre todo o camiño (e, por extensión, a viaxe) como tránsito esencial para a experiencia humana.
Fotografía do cineasta, parte da serie Roads of Kiarostami (2006)
Os camiños son, en efecto, unha constante na obra de Kiarostami, en ¿Dónde está la casa de mi amigo?, o pequeno Ahmed percorre incansable o traxecto entre a súa aldea e a do seu amigo Mohamed, atravesa as intricadas rúas, sobe e baixa polos carreiros como metáfora dunha busca iniciática, marca característica do cine de Kiarostami que os seus personaxes protagonizarán —ás veces a pé, outras veces en coche— nas súas películas posteriores. Para Ahmed, esa urxencia por atopar a casa de Mohamed e devolverlle o caderno constitúe un momento transcendental na súa existencia no que está en xogo o valor sagrado da amizade. En definitiva Ahmed non é máis ca o trasunto do heroe do relato clásico que remata con éxito a súa viaxe, superando os obstáculos (sobre todo o autoritarismo e incompresión dos adultos) que atopou polo camiño.


En Y la vida continúa (1992) Kiarostami "volve a buscar" a Ahmed e Mohamed tralo terremoto que asolou a súa aldea.
Tomando como base a neutralidade do plano fixo, Kiarostami dedícase a mostrar as peripecias do pequeno Ahmed na súa contorna interferindo o mínimo na progresión dramática das escenas, interpretadas por actores non profesionais. Este xeito de situar a cámara como fiestra aberta ao mundo responde á confesada obsesión do cineasta por lle conferir ao espectador o poder de interpretar as imaxes. Kiarostami apela á nosa creatividade, a utilizarmos a imaxinación; o seu é un cinema aberto, como o propio proceso de aprendizaxe do ser humano. A escritura en círculo que caracteriza as súas películas faise patente en ¿Dónde está la casa de mi amigo?; o relato comeza e remata na escola, patria onde aprendemos moitos dos misterios da vida. Unha lección de cine, de amor e de coñecemento.


UA-32116171-1