En 1969 Abbas Kiarostami comeza a traballar no
Instituto para o desenvolvemento intelectual de nenos e adolescentes de Teherán;
xusto no momento en que neste centro acababa de poñerse en marcha unha sección
de cinematografía. Durante as dúas seguintes décadas Kiarostami, que proviña do
mundo do deseño gráfico e da publicidade, dirixe máis dunha ducia de filmes que
intentan desvelar os mecanismos que rexen o sistema educativo do Irán
contemporáneo. Un deses filmes pedagóxicos, ¿Donde
está la casa de mi amigo (1987), representa a síntese de todas as inquedanzas
como autor, e supón un punto de inflexión na súa carreira, que a partir dos
noventa experimentará novos desafíos, situados nunha dobre encrucillada: a da
realidade e a súa representación, e a do analóxico co dixital.
 |
| Ahmed, asomándose ao mundo. |
¿Dónde
está la casa de mi amigo? constrúese sobre unha
premisa tan simple como eficaz, Ahmed, un neno de oito anos, engánase e leva para
a casa o caderno do seu compañeiro de pupitre, temeroso de que o mestre
castigue ao seu amigo intenta devolverllo, infructuosamente. Non por acaso o
título do filme provén do primeiro verso dun poema de Sohrab Sepehri
(1928-1980), unha das voces máis sobranceiras da poesía persa da segunda metade
do pasado século. O cinema de Kiarostami transcende a especifidade
cinematográfica para buscar as súas raíces nos alicerces da súa cultura: a
tradición sufí, que lles concede preeminencia a valores como o sacrificio, a
amizade e o sentido da ética, por medio dos cales se acada a felicidade; e
sobre todo o camiño (e, por extensión, a viaxe) como tránsito esencial para a
experiencia humana.
 |
| Fotografía do cineasta, parte da serie Roads of Kiarostami (2006) |
Os camiños son, en efecto,
unha constante na obra de Kiarostami, en ¿Dónde
está la casa de mi amigo?, o pequeno Ahmed percorre incansable o traxecto
entre a súa aldea e a do seu amigo Mohamed, atravesa as intricadas rúas, sobe e
baixa polos carreiros como metáfora dunha busca iniciática, marca característica
do cine de Kiarostami que os seus personaxes protagonizarán —ás veces a pé,
outras veces en coche— nas súas películas posteriores. Para Ahmed, esa urxencia
por atopar a casa de Mohamed e devolverlle o caderno constitúe un momento transcendental na súa existencia no que está en
xogo o valor sagrado da amizade. En definitiva Ahmed non é máis ca o trasunto do
heroe do relato clásico que remata con éxito a súa viaxe, superando os
obstáculos (sobre todo o autoritarismo e incompresión dos adultos) que atopou polo
camiño.
 |
| En Y la vida continúa (1992) Kiarostami "volve a buscar" a Ahmed e Mohamed tralo terremoto que asolou a súa aldea. |
Tomando como base a
neutralidade do plano fixo, Kiarostami dedícase a mostrar as peripecias do pequeno
Ahmed na súa contorna interferindo o mínimo na progresión dramática das
escenas, interpretadas por actores non profesionais. Este xeito de situar a
cámara como fiestra aberta ao mundo responde á confesada obsesión do cineasta
por lle conferir ao espectador o poder de interpretar as imaxes. Kiarostami apela
á nosa creatividade, a utilizarmos a imaxinación; o seu é un cinema aberto,
como o propio proceso de aprendizaxe do ser humano. A escritura en círculo que
caracteriza as súas películas faise patente en ¿Dónde está la casa de mi amigo?; o relato comeza e remata na
escola, patria onde aprendemos moitos dos misterios da vida. Unha lección
de cine, de amor e de coñecemento.
